مسعود نیلی در سخرانی بررسی عملکرد اقتصادی دولت یازدهم» [1] و هم‌چنین چگونگی پیدایش و رشد ابرچالش‌های اقتصاد ایران» [2] ساختاری اقتصاد ایران در چهار دهه گذشته و مهم‌ترین چالش‌ها و ابرچالش‌های گذشته، حال و آینده آن را بررسیده است. ممکن است عنوان سخنرانی یکم این تصور را ایجاد کند که یک سخنرانی تبلیغاتی است ولی به نظرم گوش دادن آن به دلایل متعددی بسیار مفید خواهد بود.
شاید مهم‌تر از همه این است که همه - فارغ از رشته تحصیلی و تخصص کاری - باید بدانیم مهم‌ترین مسایلی که جامعه ایران با آن‌ها درگیر است کدام‌ها هستند؟ اولویت‌ها کدامند؟ شنونده تصوری پیدا خواهد از این‌که ریشه برخی از مشکلات اقتصادی و بحران‌های اجتماعی فعلی ایران کدامند؟ از مزایای سخنرانی‌های عمومی مسعود نیلی این است که فارغ از عنوان سخنرانی همواره می‌توان شناخت بهتری از چالش‌های اقتصاد و جامعه ایران پیدا کرد. حتا با وجود این‌که در ارائه راه حل اختلاف نظر وجود داشته باشد اما قطعا شناخت مسئله مهم‌ترین گام است.
دوم این‌که برای مقایسه عملکرد دولت‌ها از دهه شصت به این سو جالب است. اما پیشنهاد می‌کنم این مقایسه را نه از دیدگاه ی بلکه برای تجربه‌آموزی و درس گرفتن از اشتباهات و غفلت‌ها گوش کنیم و بشنویم. این که در هر دوره چه مسائلی باید مد نظر قرار می‌گرفت و - احتمالا- نگرفت و یا با کم توجهی روبرو شد و یا در کشاکش درگیری‌های ی نادیده گرفته شد. و یا نظام تصمیم‌گیری و ت‌گذاری کشور در شناسایی چه اولویت‌هایی دچار اختلال شد.
در آخر این‌که شنیدن از این دست سخنرانی‌ها این است که حس می‌کنیم تا چه حد مسایلی که در رسانه‌ها (و یه ویژه از نظر ی) مورد توجه قرار می‌گیرد از مسائل واقعی جامعه ایران فاصله دارند. پس از شنیدن این‌طور سخنرانی‌هایی می‌توانیم مقایسه کنیم که وقتی گفته میشود کارکرد اصلی شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها سرگرمی است به چه معناست. وگرنه باید عمده مباحث و پست‌هایی که در این شبکه‌ها دست به دست می‌شد به‌کل متفاوت می‌بود. شاید بتوانم ادعا کنم بسیاری از کسانی که حتا در این شبکه‌ها و پیام‌رسان‌ها تصور می‌کنند اخبار و تحلیل‌های ی/اجتماعی/فرهنگی را پیگیری می‌کنند آن‌چنان درگیر ژانر سرگرمی می‌شوند که آن‌ها هم در شناسایی اولویت‌ها دچار اختلال می‌شوند و از مسائل ملموس و به اصطلاح کف خیابان غفلت می‌کنند.
صوت این دو سخنرانی را در کانال تلگرامی مسعود نیلی، کانال فروردین و یا چکیده سخنرانی یکم را در تارنمای اتاق بازرگانی ایران ، و چکیده سخنرانی دوم در تارنمای دنیای اقتصاد ببینید.
[1] بررسی عملکرد اقتصادی دولت یازدهم - دانشگاه صنعتی شریف – سوم اردی‌بهشت 1396
[2] گردهمایی دانش‌آموختگان دانشکده مدیریت و اقتصاد شریف – بیست شهریور 1396
این نوشته پس از تغییراتی [برای جالب‌تر شدن و تکمیل متن] در سیزدهم بهمن‌ماه 1397 به صورت صوتی در کانال تلگرام جامعه‌نو منتشر شد. متن زیر نسخه اصلی و تغییرنیافته‌ی متن است:
از ماه‌ها پیش نگاه‌ها به تروئیکای اروپا خیره مانده بود تا از ساز و کار مالی پیشنهادی اتحادیه اروپا برای دور زدن تحریم‌های یک‌جانبه امریکا علیه ایران رونمایی شود تا میزان پایندی و اراده این اتحادیه به حفظ برجام سنجش شود. شکل این ساز و کار از قبل به عنوان یک نهاد واسطه مالی (SPV) معرفی شده بود.
اس پی وی یا ابزار مالی ویژه، عبارتی شناخته شده در فاینانس و مخفف Special-Purpose Vehicle که کارکرد آن به صورت یک نهاد واسطه مالی (Special-Purpose Entity) است. در اصطلاح ِفاینانس، ابزار واسطه مالی شرکتی کمکی و با مسئولیت محدود برای کنترل ورشکستگی شرکت‌ها و کاهش ریسک است. هدف و موضع فعالیت یک نهاد واسطه مالی کاملا مشخص است و از پیش در اساس‌نامه آن قید میشود. نهاد واسطه‌ی مالی‌ای که که اتحادیه اروپا روز پنج‌شنبه 11 بهمن‌ماه آن را معرفی کرد ابزار پشتیبانی از مبادلات تجاری» یا اینستکس (Instrument in Support of Trade Exchanges) نام دارد. هرچند که اس پی وی نام یک ساز و کار مالی است که در بخشی از افکار عمومی کشور به اشتباه به عنوان نام این نهاد شناخته شده بود.
در شرایط عادی روش نقل و انتقال مالی در مبادلات اقتصادی و تجاری از راه بانک‌ها انجام میشود و طرفین مبادله وجوه حاصل از مبادلات را به حساب‌های بانکی خود منتقل می‌کنند. از زمان اعلام تحریم‌های بانکی و بسته شدن سیستم سوئیف به روی ایران، عملا استفاده از سیستم های پرداخت بین المللی رسمی به شدت محدود شد تا از مبادلات تجاری از طریق روش‌هایی از قبیل صرافی ها یا کانال‌های ارزی دیگر کشورها ادامه یابد.
هدف از راه اندازی این شرکت این است که در قبال فروش نفت ِایران، برای ایران امکان پرداخت مالی با استفاده از یورو ایجاد شود تا بتواند از اروپا کالا خریداری کند. هر چند که در عمل فعلا درباره تجارت اقلام انسانی - مانند کالاهای کشاورزی، مواد غذایی، پزشکی و دارویی که بخاطر مسائل بشر دوستانه از تحریم‌ها استثنا هستند - قابلیت کاربرد دارد که طبق گفته وزیر خارجه آلمان، ممکن است در آینده دامنه این اقلام افزایش یابد. این شرکت، شبکه‌ای ایمن برای بنگاه‌ها و بانک‌هایی که نگران ریسک برخورد با تحریم ها هستند ایجاد می‌کند. انتظار بر این است که با راه‌اندازی این سیستم شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی زمینه‌ی مناسبی برای مبادله تجاری با ایران در زمینه‌هایی که تاکنون توسط آمریکا تحریم نشده‌اند پیدا کنند.
به عبارت دیگر، اینستکس یک شرکت تسویه مالی مستقل است که در آن از داد و ستد پایاپای استفاده خواهد شد. دراین روش کالاها یا خدمات به طور مستقیم و بدون هیچ‌گونه واسطه با کالا یا خدمات دیگر مبادله میشود. در این روش حساب شرکت‌های بدهکار و بستانکار در دو طرف با هم تسویه می‌شوند؛ به عبارت دیگراز یک سو وجوه حاصل از صادرات ایران و در سوی دیگر، کالاهای اروپایی قرار دارند که قرار است به ایران صادر شوند. به این صورت که شرکت ِاروپایی صادرکننده کالا به ایران، وجه کالای خود را – چه به صورت نقد و یا تخصیص اعتبار- از شرکت ِاینستکس دریافت خواهد کرد. محل ِتامین این وجوه نقد یا اعتبار هم وجوه ِحاصل از صادرات ایران به اروپا – مانند نفت و محصولات کشاورزی و دستی - است. یکی از اهداف ساز و کار اینستکس پرهیز از به کار بردن دلار در مبادلات با ایران است و همچنان نقل و انتقالات مالی با ایران از طریق بانک ها انجام نخواهد گرفت.
سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس به طور مساوی مالکان اینستکس هستند. تلاش‌ها برای محافظت از مفاد اقتصادی برجام، به اجرای کامل تعهدات هسته‌ای از سوی ایران مشروط است. وزارت دارایی فرانسه میزبانان این شرکت است. حساب شرکت در فرانسه افتتاح خواهد شد تا زیر نظر پر فیشر (Per Fischer) - مدیر آلمانی آن – اداره شود. هم‌چنین نمایندگانی از وزارت‌خانه‌های خارجه انگلستان، آلمان و فرانسه - به ریاست انگلیس - بر این شرکت نظارت خواهند کرد. اینستکس دو شعبه اروپایی – در پاریس - و ایرانی خواهد داشت.
فیشر پیش از این مدیر کومرتس بانک (Commerzbank) دومین بانک بزرگ المان بوده است؛ بانکی که در سال 2014 به اتهام پول‌شویی و نقض تحریم‌های ایران، از سوی دولت امریکا یک ملیارد دلار جریمه شده بود.
پ.ن: در کاور فامیلی‌ام به اشتباه نوشته شده که البته اشتباه رایجی هم هست.
درباره این سایت